Vita Kati ya Israel na Iran: Uhasama wa Miaka Mingi na Hatari ya Sasa

---

Vita Kati ya Israel na Iran: Uhasama wa Miaka Mingi na Hatari ya Sasa

Jamani, hebu nikueleze kidogo kuhusu huu mgogoro mkubwa unaoendelea Mashariki ya Kati, kati ya Israel na Iran. Mara nyingi tunasikia kwenye habari, lakini huenda hatuelewi undani wake na jinsi ulivyokua hadi kufikia hapa tulipo. Si rahisi kueleza kwa undani sana, maana ni kama kitabu kizima cha historia, si tu siasa, bali pia dini, na tamaduni. Lakini ngoja nikusimulie angalau mambo ya msingi ili upate picha kamili.

Kwanza kabisa, inabidi tuelewe kuwa huu si mgogoro wa wiki moja au mwezi mmoja. Uhasama kati ya nchi hizi mbili una mizizi mirefu, ukitokana na matukio ya kihistoria na kisiasa yaliyotokea kwa miongo kadhaa. Awali, kabla ya Mapinduzi ya Kiislamu nchini Iran mwaka 1979, kulikuwa na uhusiano fulani kati ya nchi hizi. Lakini baada ya mapinduzi hayo, ambapo utawala wa Shah uliangushwa na utawala wa kidini kuingia madarakani, mambo yalibadilika ghafla. Serikali mpya ya Iran, ikiongozwa na Ayatollah Ruhollah Khomeini, ilianza kuonyesha wazi wazi uhasama wake dhidi ya Israel, ikiiita "taifa la Kizayuni" na "adui wa Uislamu." Huu ndio ulikuwa mwanzo rasmi wa uhasama uliopo sasa.

Sasa basi, kwa nini hasa wao ni maadui wakubwa kiasi hicho? Sababu kuu ni tofauti za kiitikadi na maslahi ya kikanda. Iran inaamini kuwa Israel ni taifa lililoundwa kinyume cha haki na kwamba ni tishio kwa Waislamu na nchi za Kiarabu. Wanaona uwepo wa Israel kama uvamizi wa ardhi takatifu. Kwa upande wake, Israel inaiona Iran kama tishio kubwa kwa usalama wake kutokana na matamshi yake ya kutaka kuiangamiza Israel, pamoja na mpango wake wa nyuklia na ushawishi wake unaoongezeka katika eneo hilo. Israel inaogopa sana kwamba Iran inaweza kutengeneza silaha za nyuklia, ambazo zingebadilisha kabisa usawa wa nguvu katika Mashariki ya Kati na kuhatarisha uwepo wake.

Ni muhimu kujua kwamba, ingawa tunasema "vita kati ya Israel na Iran," kwa kiasi kikubwa, vita hivi vimekuwa vya "kivuli" kwa miaka mingi. Hii inamaanisha kwamba nchi hizi hazijapigana moja kwa moja na majeshi yao uwanjani kama vile vita vya kawaida. Badala yake, wamekuwa wakitumia washirika wao na mbinu zisizo za moja kwa moja. Iran imeunga mkono vikundi mbalimbali kama vile Hezbollah nchini Lebanon na Hamas nchini Gaza, ambavyo vimekuwa vikishambulia Israel. Vikundi hivi hupokea msaada wa kifedha, kijeshi, na mafunzo kutoka Iran, na hivyo kuipa Iran uwezo wa kushambulia Israel bila kujihusisha moja kwa moja. Kwa upande wake, Israel imekuwa ikifanya mashambulizi ya anga nchini Syria, ikilenga vituo vya kijeshi vya Iran na maghala ya silaha zinazopelekwa kwa Hezbollah. Pia wamekuwa wakifanya operesheni za siri ndani ya Iran, ikiwemo mashambulizi ya mtandaoni na mauaji ya wanasayansi wa nyuklia, wakijaribu kuzuia maendeleo ya mpango wa nyuklia wa Iran.

Hata hivyo, hali ilibadilika na kuwa mbaya zaidi hivi karibuni. Unakumbuka mashambulizi ya anga yaliyofanywa na Israel dhidi ya ubalozi mdogo wa Iran huko Damascus, Syria? Tukio hilo, ambalo liliwaua maafisa wa kijeshi wa ngazi za juu wa Iran, liliikasirisha sana Tehran. Iran iliahidi kulipiza kisasi, na kweli, wakalipiza. Walirusha mamia ya makombora na ndege zisizo na rubani (drones) kuelekea Israel. Haya yalikuwa mashambulizi ya kwanza ya moja kwa moja ya kijeshi kati ya nchi hizi mbili. Ingawa mashambulizi mengi ya Iran yalizuiliwa na mifumo ya ulinzi ya Israel na washirika wake (kama vile Marekani), tukio hili lilizua hofu kubwa duniani kote. Wengi waliogopa kuwa hii ingeweza kusababisha vita kamili, na kuingiza eneo lote la Mashariki ya Kati, na hata dunia nzima, kwenye machafuko makubwa zaidi.

Kwa sasa, hali bado ni tete. Baada ya Iran kurusha makombora, Israel nayo ilifanya shambulio dogo la kulipiza kisasi ndani ya Iran, likilenga eneo la kijeshi karibu na Isfahan. Hata hivyo, mashambulizi haya yote yamekuwa yakidhibitiwa na pande zote mbili zinaonekana kutotaka kusababisha vita kamili, labda kwa sababu ya shinikizo kutoka jumuiya ya kimataifa na pia kutokana na gharama kubwa za kivita. Lakini hofu bado ipo. Mpango wa nyuklia wa Iran unaendelea kuwa chanzo kikuu cha mvutano, huku Israel ikisisitiza kuwa haitakubali Iran kuwa na silaha za nyuklia. Marekani na mataifa mengine makubwa yanaendelea kujaribu kupatanisha na kudhibiti hali ili kuzuia mgogoro huu usilipuke na kuwa vita vikubwa ambavyo vitakuwa na athari mbaya duniani kote.

Kwa kifupi, huu mgogoro ni mchanganyiko wa historia ndefu ya uhasama, tofauti za kiitikadi, na mapambano ya maslahi ya kikanda. Ni hali inayobadilika-badilika kila wakati, na kila hatua inayochukuliwa na upande mmoja huathiri mwingine. Tunatumai amani itatawala, lakini kwa sasa, vita hivi vya kivuli na wakati mwingine vya wazi bado vinaendelea kuwa tishio kubwa kwa utulivu wa dunia.